Historia kościoła w Głębowicach

HISTORIA KOŚCIOŁA pw. MATKI BOSKIEJ SZKAPLERZNEJ

   Głębowice były pełnoprawną parafią, której centrum życia duchowego był kościół stojący na wzgórzu w centrum wsi. Zaspokajał on wszystkie potrzeby religijne ludności mieszkającej w obrębie wsi.
    Szemantyzm diecezji krakowskiej jako rok założenia kościoła w Głębowicach podaje rok 1518. Jednak w SGKP jest korekta tej informacji, która przesuwa datę wybudowania kościoła na rok 1378., dodając jednocześnie, że przy kościele tym plebanem od 1392 r. był ksiądz Jan. Poza tym jakiś kościół istniał już w 1326 r., o czym świadczy zapiska zapłacenia przez plebana Andrzeja dziesięciny papieskiej. Była to właściwie kaplica, która jest obecnie częścią kościoła i stanowi zakrystię. Jest to pierwsza wzmianka w źródłach pisanych na temat parafii Głębowice. Można ją znaleźć w spisach świętopietrza z datą 19 lutego 1326 roku. Ze stron początkowych tego zapisu wynika, że dziesięcina ta została zebrana i zapisana po datę „anno Domini MCCCXXVI die XIX Februari”. Mimo zwięzłości przekazu można z niego dowiedzieć się bez żadnych wątpliwości o pozycji Głębowic w organizacji kościelnej w Polsce. Głębowice należały więc, pod względem jurysdykcji kościelnej, do dekanatu zatorskiego w diecezji krakowskiej, mimo że według jurysdykcji państwowej położone były w księstwie oświęcimskim. O tym, że w Głębowicach znajdował się już wtedy kościół na prawach parafialnych, świadczy jeden drobny wyraz: „ecclesia” Ten typ kościoła posiadał dużo większe znaczenie w ówczesnej organizacji kościelnej i kościół z tym tytułem należy na pewno uważać za parafialny. Jak więc widać Głębowice w 1326 r. były pełnowartościową parafią, w której plebanem, a zatem proboszczem był niejaki Andrzej.

   Niestety nic bliższego na temat początków samego kościoła w Głębowicach nie wiadomo. Wiadomo jedynie, że ponowna konsekracja kościoła w Głębowicach miała miejsce  dopiero w 1659 r. przez sufragana biskupa krakowskiego Mikołaja Oborskiego na skutek zabiegów Jana Pisarzowskiego, ówczesnego właściciela wsi.

   Rodzaj budownictwa kościołów drewnianych, które stanowią 75% na obszarze diecezji krakowskiej przypada na XV i XVI w. Osiągają one wtedy swoją techniczną i plastyczną doskonałość, na podstawie której można wnioskować o pierwotnym wyglądzie. Wtedy też zostaje ukształtowany ostateczny średniowieczny wygląd kościoła głębowickiego.

   Świątynia jest budowlą orientowaną, zbudowaną na planie krzyża łacińskiego, częściowo drewniana, częściowo murowana. Składa się ze zbliżonej do kwadratu nawy i podobnego prezbiterium. Nawa jest drewniana, oszalowana, konstrukcji zrębowej, zbudowana została w 1518 r. ze z grubsza ociosanych okrąglaków, o ścianach pochyłych.

   W XVII w. do prezbiterium dostawiono od wschodu murowaną zakrystię. W 1861 roku do prezbiterium dobudowano od strony południowej murowaną kaplicę, pod którą znajdują się katakumby rodziny Duninów, fundatorów tejże kaplicy. W roku 1931 w miejsce starego, drewnianego prezbiterium wzniesiono nowe, murowane, a przy nim (od strony północnej) drugą, również murowaną kaplicę.  Prezbiterium połączone jest z kaplicami bocznymi dwiema murowanymi arkadami. Dziś częścią najbardziej wysuniętą ku wschodowi jest murowana, piętrowa zakrystia. Nawę nakrywają stropy belkowe, prezbiterium sklepienie kolebkowe, kaplice sklepienia kolebkowo-krzyżowe, a zakrystię sklepienie nieckowate z małym zwierciadłem. Zakrystię, prezbiterium i nawę pokrywa jednokalenicowy dach kryty dachówką.

   Zjawiskiem charakterystycznym dekanatu zatorskiego (jak i oświęcimskiego) było istnienie przy kościołach parafialnych dzwonnic albo osobno stojących, albo mieszczących się w wieży kościelnej. Również w kościele głębowickim nie brak dzwonnicy. Jest to drewniana wieża konstrukcji słupowej, bez wyraźnie wyodrębnionej izbicy, prawdopodobnie także z 1518 r., pierwotnie kwadratowa i o ścianach pochyłych, w 1782 r. obudowana nową konstrukcją, prawie pionową, zwieńczona blaszanym dachem namiotowym. Jeden z trzech znajdujących się w niej dzwonów, o dolnej średnicy 62 cm. posiada z jednej strony podobiznę przypominającą Matkę Boską Częstochowską i wygrawerowany rok 1506.

  Wnętrze kościoła również nietypowe. Miejsce centralne w prezbiterium zajmuje późnorenesansowy ołtarz główny, w którym znajduje się barokowy obraz Matki Bożej wręczającej szkaplerz św. Szymonowi Stockowi z ok. końca XVI w. Obraz ten wskazuje więc na wezwanie parafii: Matki Boskiej Szkaplerznej. Natomiast pojawiają się również informacje, jakoby kościół był pod wezwaniem św. Magdaleny albo Najświętszej Marii Panny Różańcowej. Ołtarze boczne są także barokowe. Pochodzą z XVIII i z XIX w. i zawierają takie obrazy jak: obraz „Św. Rodziny” z XVII w. i „Matki Boskiej z Dzieciątkiem”. W jednej z kaplic bocznych  znajduje się naturalnej wielkości portret-epitafium dziedziczki Zofii z Komorowskich Gierałtowskiej, zmarłej w 1638 r. i przedstawia moment objawienia się dziedziczce Matki Boskiej, która nakazuje jej renowację głębowickiego kościoła.

   Inne obrazy w kościele w Głębowicach to obrazy późnorenesansowe, wczesnobarokowe lub barokowe np. wiszący na ścianie w nawie głównej duży, barokowy obraz Koronacji Matki Bożej z dziewięcioma scenami alegorycznymi.  ilustrującymi przestrogi i sentencje odnoszące się do zbawienia oraz obraz „Chrystus u słupa”. Ściany kościoła zdobią także dwa wczesnobarokowe krucyfiksy.

   Przedstawiając wnętrze głębowickiego kościoła należy też pamiętać, że wszystkie kościoły średniowieczne nie znały tabernakulum (wprowadzone dopiero po Soborze Trydenckim), a także ławek dla wiernych. Były jedynie ławki kolatorskie, umieszczone zwykle w pobliżu ołtarza. Wewnętrznego wystroju kościoła dopełnia również ambona i kamienna  chrzcielnica z 1658r.

    Za ołtarzem znajduje się przejście do zakrystii z kamiennym sklepieniem kolebkowym. W ściany kościoła wmurowane zostały epitafia właścicieli Głębowic z XVII i XVIII w. i kartusz z herbem Starykoń.

   Elementem dopełniającym jest renesansowa, kamienna płyta nagrobna Jakuba Gierałtowskiego z postacią rycerza, pochodząca z 1546 r. Została ona w 1854 r. wmurowana w filar bramy wejściowej ogrodzenia kościelnego. Jest to najstarsza znana taka płyta w okolicach Krakowa.  Ogrodzenie to zamyka obszar wokół kościoła, na który to teren składa się także przykościelny cmentarz. Cmentarz ten spełniał w przeszłości nie tylko funkcję miejsca pochówku; tu odbywały się również procesje i różne nabożeństwa, zwłaszcza w okresie wielkiego postu. Tutaj było także miejsce dla publicznie pokutujących grzeszników.
    Kościół w Głębowicach należy do „Szlaku architektury drewnianej” i jest chętnie odwiedzany przez turystów.